Zonder jeuk geen eczeem. Jeuk is namelijk altijd als symptoom aanwezig als de diagnose eczeem wordt gesteld. Maar wat is jeuk precies? Hoe kun je er het beste mee omgaan? Dermatoloog DirkJan Hijnen, gespecialiseerd in atopisch eczeem, legt het uit.

Simpel gezegd is jeuk een sensatie in de huid die de drang geeft om te krabben, te wrijven of te kloppen. Jeuk is een van de meest voorkomende huidklachten. De jeukklachten kunnen variëren van lichte, irriterende gevoelens tot zeer heftige jeukklachten. Soms kan de jeuk zo heftig zijn dat iemand de huid tot bloeden aan toe kapot krabt. Bij eczeem is er altijd sprake van jeuk, en vaak ook in een heftige vorm.

’’Constitutioneel eczeem ontstaat bij de meeste mensen op kinderleeftijd. Meestal voor het tweede levensjaar’’, zegt dermatoloog DirkJan Hijnen. ’’Baby’s liggen dan vaak al te krabben, waardoor ze slecht slapen. Hun huid is rood, ze hebben schilfers. Kortom, ze hebben alle kenmerken van eczeem en dus ook die nare jeuk.’’

Bij een groot deel van de mensen verdwijnt het eczeem weer. Dat kan voor altijd zijn of tijdelijk. Bij sommigen presenteert het eczeem zich pas weer op volwassen leeftijd. ’’Er zijn ook mensen die pas boven hun zestigste eczeem ontwikkelen’’, vertelt Hijnen. ’’De onderliggende mechanismen zijn bij iedereen in de basis hetzelfde, maar door kleine verschillen, die we nog niet goed begrijpen, doorloopt iedereen een eigen patroon.’’

Eczeem is een heterogeen ziektebeeld. Dat betekent dat de manier waarop het tot uiting komt, heel verschillend kan zijn. ’’Met andere woorden: er zijn waarschijnlijk verschillende subgroepen van patienten met eczeem”, legt Hijnen uit. ’’Ook de respons op therapie is heel erg wisselend. We kunnen momenteel echter nog niet voorspellen wie wel en wie niet goed zal reageren op therapie.’’

De kennisontwikkeling gaat volgens Hijnen wel steeds verder. ’’Dus mijn verwachting is dat we over twintig jaar wel kunnen zeggen wie in welke groep valt. Daarmee wordt het waarschijnlijk ook mogelijk om aan te geven welke patiënt of groep patiënten het beste reageert op een bepaalde therapie. Maar nu weten we simpelweg nog niet alles. Het immuunsysteem is heel complex. En dan heb je bij eczeem ook nog te maken met bijvoorbeeld je genen, ben je geboren in Azië, Europa of Afrika. En omgevingsfactoren, zoals hoe vaak je onder de douche gaat.’’

Maar waardoor het eczeem ook door wordt veroorzaakt, het feit blijft dat iemand altijd last heeft van jeuk. ’’Naast de zichtbaarheid van eczeem geven patiënten jeuk als belangrijkste klacht’’, zegt Hijnen. ’’En op een schaal van 0 tot 10 - van niet erg tot heel erg - geven ze gemiddeld het cijfer 8 aan de jeuk. Dat betekent dat het dus echt verschrikkelijk is. Als je geen eczeem hebt, kun je het bijna niet voorstellen. Zelf heb ik onlangs tijdens het wielrennen haren van de eikenprocessierups opgevangen. Ik heb mezelf toen helemaal kapot gekrabd. Daar kun je het je mee vergelijken. Een muggenbult is daar eigenlijk niks bij, al geeft dat ook al een heel goed idee van hoe erg jeuk kan zijn.’’

Maar was is jeuk nu precies? ’’Het is een prikkeling van de zenuwen van je huid’’, legt Hijnen uit. ’’Door bepaalde stoffen, zoals eerder genoemd, kan er een ontsteking van de huid ontstaan.’’ In onze huid zitten bijvoorbeeld mestcellen. Dit zijn cellen die betrokken zijn bij allergische reacties. In de mestcellen zit een grote hoeveelheid van onder meer het stofje histamine. Die stof komt vrij en veroorzaakt heftige jeuk en zwelling. Histamine is hetzelfde stofje dat ook in brandnetels zit.

’’Onderzoek van de huid van mensen met eczeem heeft aangetoond dat er meer neuronen aanwezig zijn die geprikkeld kunnen worden. Dat draagt bij aan die verschrikkelijke jeuk’’, zegt Hijnen. En juist dan moet je dus niet gaan krabben, volgens de dermatoloog, want krabben leidt tot een zichzelf versterkende negatieve spiraal van jeuk en krabben.

Maar wat kun je dan wel doen om die jeuk te verminderen? ’’Het eczeem optimaal behandelen. Dat is echt het belangrijkste dat je kunt doen. Eczeem kunnen we namelijk meestal goed behandelen. Maar ik snap ook dat helemaal niet krabben een illusie is. Daarom ben ik zelf nooit te streng naar mijn patiënten toe. Ik begrijp hoe moeilijk het is om niet te krabben als je jeuk hebt. Maar een goede behandeling van de huidaandoening kan al heel veel jeuk verhelpen.’’

Hijnen adviseert zijn patiënten verder afleiding, bijvoorbeeld in de vorm van een stressbal. In plaats van te krabben wordt dan in de stressbal geknepen. ’’Met jeuk moet je echt leren omgaan. Als je overdag druk bent, dan heb je vaak genoeg afleiding. Maar dan zit je ’s avonds op de bank en dan komt die jeukprikkel weer heel duidelijk naar boven. Dan moet je eraan toegeven. Daarom is het belangrijk om te zorgen voor een goede afleiding. Dat kan voor iedereen iets anders zijn natuurlijk.’’
 

Andere tips om met jeuk om te gaan hebben onder meer te maken met de dagelijkse huidverzorging. Zo wordt geadviseerd om niet te lang en niet te warm te douchen en het gebruik van zeep te minimaliseren. Ook is het beter om de huid droog te deppen dan te wrijven.

’’Maar de bottom line blijft: de beste manier om jeuk te verminderen is het eczeem optimaal te behandelen’’, zegt Hijnen. ’’Mensen moeten dan ook zeker niet met eczeem blijven rondlopen. Met de juiste begeleiding is eczeem goed te behandelen en er zijn veel mooie nieuwe geneesmiddelen beschikbaar.’’